Okół
Mało kto wie co to takiego Okół, a spacerując ulica Grodzką jesteśmy właśnie w owym tajemniczym miejscu. Jest to najstarsza przedlokacyjna osada Krakowa. Początkowo była tu gęsta zabudowa drewniana, chroniona drewniano—ziemnym wałem. Przez Okół prowadził arcyważny szlak handlowy, tzw. droga solna z Węgier na Śląsk i do Wielkopolski. Pod koniec XI wieku powstał tu kościół św. Andrzeja, w XII wieku – kościół św. Marcina, a w XIII — św. Marii Magdaleny. Lokacyjny Kraków nie obejmował Okołu. Władysław Łokietek ufundował tzw. Nowe miasto na Okole. Nazwa ta funkcjonowała od 1321 do 1346 roku, kiedy to Okół stał się częścią Krakowa. Ciekawe jest to, że w miejscu gdzie obecnie znajduje się Collegium Iuridicum, kiedyś była wielka hala targowa, wybudowana prawdopodobnie na zlecenie Władysława Łokietka. Był to rodzaj sukiennic. W podziemiach Collegium można podziwiać mury hali, doskonale zachowane portale i sklepienia. Collegium Iuridicum powstało jako drugie po Collegium Maius w 1403 roku z zapisu testamentowego Św. Jadwigi Królowej, dla wydziału prawa. Były tu lektoria, aula, oratorium, mieszkania profesorskie i biblioteka prawnicza.
powrót na stronę startową
Okół to także ulica Kanonicza, którą kiedyś podążali królowie na wzgórze wawelskie. Nazwa pochodzi od kanoników kapituły krakowskiej, którzy przy tej ulicy od 2-giej poł. XIV wieku budowali swoje dwory. Byli dożywotnimi użytkownikami nadanych przez kapitułę posesji.
U podnóża Wawelu możemy oglądać maleńki i pełen wdzięku kościółek pod wezwaniem Św. Idziego. Z powstaniem tej małej świątyńki związana jest legenda: Książę Władysław Herman i jego żona Judyta nie mieli potomstwa. Wysłali więc poselstwo z darami do opactwa św. Idziego w Prowansji, prosić o modlitwy wstawiennicze. Wkrótce Judyta powiła syna. W podziękowaniu książę ufundował kościół u stóp Wawelu jako wotum i nadał mu wezwanie św. Idziego.
Przy ulicy Grodzkiej, uważny przechodzień zauważy niepozorną fasadę kościoła pod wezwaniem Św. Marcina. Jego ukośne ustawienie wskazuje na przedlokacyjny rodowód. Prawdopodobnie powstał, jako fundacja rycerska w XII wieku. W 1618 roku został przekazany karmelitankom bosym. Romański kościół zburzono, a na jego miejscu, przypuszczalnie Jan Trevano, wybudował jednonawowy kościół z fasadą będącą powtórzeniem w zredukowanej formie fasady kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła. W 1787 roku zakonnice opuściły klasztor i kościół Św. Marcina. Od 1816 roku jest to kościół ewangelicko-augsburski.
Z dwóch najciekawszych świątyń na Okole najpierw widzimy ten pod wezwaniem Św. Andrzeja, który wyróżnia się w panoramie całej ulicy, niezwykłymi, romańskimi wieżami. Został wzniesiony w latach 1079—1098, jako fundacja palatyna księcia Władysława Hermana, Sieciecha (1-sza faza budowy). Prawdopodobnie biskup Lambert nadał kościołowi rangę kolegiaty. Na przełomie XII i XIII wieku został przebudowany (2-ga faza budowy). W 1320 roku stał się własnością SS. Klarysek, a kolegiatę przeniesiono do kościoła św. Idziego. Jest to kościół romański, trójnawowy, bazylikowy, z transeptem i dwoma wieżami w fasadzie zachodniej. Wieże w dolnej partii budowane na planie kwadratu, przechodzą w plan ośmioboku, zwieńczone barokowymi hełmami. Wieże te stały się wzorem dla wielu wież kościelnych w Krakowie. Posiadają, charakterystyczne dla budowli romańskich biforia — dwudzielne okienka arkadowe oraz triforium w emporze. Prezbiterium jest prostokątne, zamknięte półkolistą absydą. Zakrystia prostokątna, od wschodu zamknięta trójbocznie. Jako materiał budulcowy użyto kostkę wapienną, a w narożach piaskowiec. Kościół ten budowany był, aby pełnić podwójną funkcję – sakralną i obronną, dlatego w jego murach możemy zobaczyć małe okna strzelnicze. W skarbcu klasztornym przechowywana jest bezcenna ikona mozaikowa – Matka Boża Hagiosoritissa, własność bł. Salomei, pochodząca z przełomu XII i XIII wieku oraz dwie figurki jasełkowe — Matka Boża i św. Józef, dar Elżbiety Łokietkówny.
Drugim arcydziełem architektury jest tu pojezuicki kościół pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła. Jezuici zostali sprowadzeni do Polski w 1564 roku, a do Krakowa w 1583 roku. Początkowo zajęli kościół św. Szczepana i kościół św. Barbary. Jednak nie spełniały one ich oczekiwań. Rozpoczęli starania o lokum dla nowej świątyni, aby móc zrealizować architekturę zgodną z wymogami zakonu. Miała to być budowla na planie krzyża łacińskiego, z szerokim i krótkim prezbiterium, z szeroką i krótką nawą główną. Z rzędami kaplic po bokach nawy głównej, zamiast naw bocznych. Pierwowzorem dla kościoła krakowskiego jest rzymski kościół jezuicki Il Gesù. Pierwszym fundatorem kościoła był kardynał Jerzy Radziwiłł, następnym, za namową ks. Piotra Skargi, król Zygmunt III Waza. W 1597 roku położono kamień węgielny pod budowę kościoła. Pierwszym budowniczym był Józef Brizio, następnym w latach 1599—1605 Jan Maria Bernardoni (wzniósł kościół bez kopuły) oraz w latach 1609—1619 — architekt królewski. Wnętrze dekorowano w latach 1619—1633. Kościół konsekrowano w 1635 roku. Po kasacie jezuitów w 1773 roku kościół przejęła Komisja Edukacji Narodowej. Od 1786 roku patronat nad świątynią sprawowali Cystersi z Mogiły. W latach 1796–1809 stał się kościołem garnizonowym dla żołnierzy austriackich. W 1latach 1809—1815 służył jako prawosławna cerkiew. Ok. 1830 roku przeniesiono tu parafię Wszystkich Świętych.
powrót na stronę startową
