Wewnątrz Plant
Tytuł tej strony wymaga wyjaśnienia, ponieważ w łatwy sposób można go zrozumieć dwuznacznie. Planty w Krakowie powstały w miejscu zabytkowych krakowskich murów miejskich. Nie chodzi w nim (w tym tytule) o to wszystko co znajduje się w pasie zieleni parkowej nazywanej Plantami, ale o tę część Krakowa, która mieści się właśnie wewnątrz Plant, choć w relacji do Plant jest na zewnątrz. Dwie zewnętrzne strony Plant: jedna to Kraków Lokacyjny, a druga to cała reszta, choć Planty są tylko tlenowym dodatkiem, choć rzeczywiście z ciekawą swoją własną krakowską historią.
powrót na stronę startową
Bazylika Mariacka
Pierwotny, romański kościół został zbudowany w latach 1221—1222 po przeniesieniu tu parafii kościoła św. Trójcy przez biskupa Iwo Odrowąża. Relikty pierwotnego kościoła zachowały się na głębokości ok. 2,6 metra poniżej dzisiejszego poziomu posadzki. Kamienny kościół romański zniszczyli prawdopodobnie Tatarzy podczas najazdów w 1241 i 1259—1260. Drugi kościół powstał w latach 1287—1320, a więc w okresie po trzecim najeździe tatarskim. Była to gotycka, ceglana, dwuwieżowa i trójnawowa hala. Konsekracja miała miejsce w 1320 roku. Kolejnym etapem była przebudowa prezbiterium w latach 1355—1365 z fundacji Mikołaja Wierzynka. To prezbiterium możemy podziwiać dziś. Należy do najdoskonalszych rozwiązań przestrzennych w krakowskim gotyku. Także witraże zachowane w trzech oknach absydy pochodzą z fundacji Wierzynka. Obecny korpus nawowy został wybudowany w latach 1392—1397 pod kierunkiem Mikołaja Wernera z Pragi. Dotychczasową halę przekształcono w bazylikę. Zastosowano charakterystyczny dla Krakowa system konstrukcyjny filarowo—szkarpowy. Wieża wyższa mierzy 81 metrów wysokości, niższa — 69. Dolne kondygnacje wież pochodzą z przełomu XIII i XIV wieku. W latach Franciszek Wiechoń z Kleparza obudował nawy boczne kościoła kaplicami na planie prostokątów ze sklepieniami sieciowymi lub gwiaździstymi. W roku cieśla Maciej Heringk wykonał okazały drewniany, pokryty ołowianą blachą hełm dla wyższej z wież. Hełm ten należy do najoryginalniejszych rozwiązań wież kościelnych w Europie i razem z sylwetą całego kościoła stał się wizytówką miasta. Barokizację wnętrza przeprowadzono staraniem archiprezbitera Jacka Augustyna Łopackiego w latach 1723—1761. Od około 1750 roku w barokizacji uczestniczył architekt Franciszek Placidi. W końcu XIX wieku architekt dokonał gruntownej renowacji kościoła, przywracając gotycki charakter świątyni.
powrót na stronę startową
Ołtarz Wita Stwosza
Powstał w latach 1477-1489 z fundacji mieszczan krakowskich. Jest to pentaptyk o jednej parze skrzydeł nieruchomych i drugiej ruchomych. W predelli — Drzewo Jessego. W części środkowej — scena Zaśnięcia NMP w otoczeniu Apostołów, powyżej Wniebowzięcie, a w zwieńczeniu — Koronacja Matki Bożej z posągami świętych Stanisława i Wojciecha po bokach. W górnych narożnikach ołtarza popiersia czterech ojców Kościoła — św. Grzegorza, św. Hieronima, św. Ambrożego i św. Augustyna. Centrum kompozycji stanowi scena Wniebowzięcia. Warto zwrócić uwagę na dłonie Matki Bożej. Uważa się, że to jedne z najpiękniej wyrzeźbionych dłoni w całej historii sztuki. Są one porównywane z dłońmi Cecylii Gallerani w portrecie Leonarda da Vinci — „Dama z gronostajem”. Stwosz prezentuje doskonałe znawstwo anatomii, szaty postaci żyją jakby własnym życiem i uderzają ogromem ekspresji. Artysta odtwarza najdrobniejsze szczegóły anatomiczne — żyły, brodawki, zmarszczki.
powrót na stronę startową
Rynek Główny
To jeden z największych placów Europy. Został wytyczony na mocy dokumentu lokacyjnego z 1257 roku i ma wymiary ok. 200 x 200 metrów. Zabudowa miejska, którą widzimy dziś, pozwala na odczytanie zarówno osadnictwa przedlokacyjnego, miasta lokacyjnego, które w dużym stopniu zachowało swój charakter do dziś oraz różnych stylów architektonicznych, modnych w kolejnych wiekach, a zapisanych w obecnym wyglądzie budowli. Przed lokacją na terenie dzisiejszego Rynku znajdował się kościółek św. Wojciecha. W miejscu dzisiejszej świątyni stała najpierw budowla drewniana z wieku X (?), następnie na przełomie X i XI wieku wybudowano murowany kościół z wieżą. W dalszej kolejności wzniesiony został kościół, którego fragmenty zachowały się do naszych czasów. Pochodzi on z 2 poł. XI wieku lub z początku wieku XII. Kościół ten był orientowany. Przed lokacją, w latach 1221-1222, wybudowano też romański kościół parafialny w miejscu, gdzie obecnnie podziwiamy mariacką bazylikę. Przed lokacją, w miejscu dzisiejszego Rynku, były zatem na pewno dwa kościoły i szereg domostw wzdłuż drogi, później nazwanej "królewską". Plan nowego miasta musiał uwzględnić stan zastany, co dodało Rynkowi malowniczości i uroku, który możemy podziwiać także dziś. Na skutek lokacji został wytyczony obszar Rynku, ulice wychodzące z boków rynku pod kątem prostym oraz działki przeznaczone do zabudowy mieszkalnej. Pojawiły się też inne budowle: ratusz - siedziba władz miasta, kramy sukienne, na razie ustawione w dwa rzędy wzdłuż uliczki pośrodku rynku, kramy bogate, budynek małej i dużej wagi, postrzygalnia. Dodatkowo wyznaczono miejsca targowe, osobne na poszczególne towary. Był między innymi targ solny, ołowny, węglowy, kurzy. Placem pomocniczym dla Rynku był Mały Rynek, gdzie handlowano mięsem, a potem warzywami.
powrót na stronę startową
Grodzka
Na początku XIV wieku nazwa ulicy dotyczyła odcinka od Rynku do ulicy Poselskiej. Dalej rozciągał się tzw. Okół — historyczna osada u podnóża Wawelu. Dopiero od końca XV wieku całą dzisiejszą długość ulicy nazwano ulicą Grodzką. Warto zatrzymać się u początku ulicy Grodzkiej i przyjrzeć się malowniczemu widokowi, w którym dominantę stanowią dwie wieże kościoła św. Andrzeja. Biegnący w dal wzrok zatrzymuje fasada kościoła OO. Bernardynów. Ciekawe jest to, że nie jest to przypadek (to nie sama li tylko rzeczywistość historycznych nawarstwień uczyniła ten urokliwy kompozycyjny klimat), tylko świadome działanie projektowe. Ulica Grodzka i jej pobliże zawiera ogromne bogactwo historyczno–architektoniczne. Przede wszystkim znalazła tu swoje miejsce romańska kolegiata św. Andrzeja, wyjątkowej klasy barokowy kościół śś. Piotra i Pawła, mały poklasztorny kościół św. Marcina, a u podnóża Wawelu kościółek św. Idziego. Były tu także już nieistniejące świątynie św. Piotra, św. Marii Magdaleny i parafialny kościół Wszystkich Świętych. Ponadto, idąc ulicą Grodzką widzimy dwa duże kościoły zakonów żebraczych, sprowadzonych do Polski w XIII wieku – Dominikanów i Franciszkanów. Przy Grodzkiej wzniesiono budynki uniwersyteckie. Znalazły tu też swoje miejsce ważne kamienice, w tym kamienica „Podelwie” (nr 32) z najstarszym, zachowanym godłem w Krakowie.
powrót na stronę startową
